چند درصد از معلمان کلاسی انفجاری دارند و از چه روش‌هایی برای این کار استفاده می‌کنند
وبینار ششم سرآمدشو با موضوع کلاس انفجاری با ارائه دکتر علاء نوری و میزبانی دکتر محمدحسین شریفیان، در تاریخ دوشنبه ۱۸ بهمن‌ماه، برگزار شد.
وبینارهای آموزشی سرآمدشو یکی از برنامه‌های واحد تحقیق و توسعهٔ بنیاد سرمد است. این رویدادها به‌صورت آنلاین و ماهانه، با موضوعات مختلفی حول محور آموزش و تربیت برگزار می‌شود. هدف ما از برگزاری این مجموعه وبینارها، به‌روزرسانی معلمان در حیطهٔ آموزش است. ما در این وبینارها سعی کرده‌ایم تا پس از شناسایی موضوعاتی که می‌تواند به کیفیت آموزش در سطح کشور کمک کند، با استفاده از اساتید مجرب همان حوزه، در وبینارهای آنلاین سرآمدشو به این مسائل بپردازیم.
شروع وبینار با صحبت‌های دکتر محمدحسین شریفیان (دکترای روان‌شناسی تربیتی از دانشگاه شهید بهشتی) آغاز شد. ایشان در ابتدا از رسالت سرآمدشو سخن گفتند و آن را حاصل ارائه تیم تحقیق و توسعه بنیاد سرمد دانستند. تیم تحقیق و توسعه هم‌زمان با فعالیت و جستجو در مورد موضوعات مختلفی که در حوزه آموزش می‌تواند تأثیرگذار باشد، به این نتیجه رسیدند که این اتفاق و موضوعات را با معلمان و مدیرانی که دغدغه آموزش و به‌روز شدن را دارند در میان بگذارند.
مهمان وبینار ششم دکتر علاء نوری، دارای دکترای مدیریت آموزشی، عضو هیئت‌علمی واحد تحقیق و توسعه بنیاد سرمد، و همچنین معاون سابق آموزشی مدرسه راهنمایی نیک‌پرور از سال ۱۳۷۵ الی ۱۳۸۲ بودند. ایشان همچنین مشاور آموزشی فعلی مدارس دبستان و راهنمایی نیکان هستند.
ایشان در ابتدای سخنان خود از مدل‌های ۱۰۰ درصد عملیاتی در کلاس انفجاری، موارد زیر را نام بردند و مدل انتخابی برای این وبینار را مدل تجربه‌های زیستهٔ معلمان دانستند.
- توجه به موضوعات تکنولوژیکی: نرم‌افزارها و پلتفرم‌ها
- توجه به مباحث پداگوژیک
- توجه به تجربه‌های زیستهٔ معلمان (رویکردی در میدان عمل)
در ادامه به چند تجربه از کلاس‌های انفجاری می‌پردازیم:
سناریوی اول:
معلم با جوراب یک لنگه به پا: در کلاس درس از تمامی دانش‌آموزان میخواهد که همچون خودش یک جوراب به پا داشته باشند. معلم با همان جوراب روی میز می‌ایستد و شروع به سخن می‌کند؛ به نظر شما دلیل این کار چیست؟
الف) گفتگو در ارتباط با نظم و ترتیب
ب) جلب‌توجه فراگیران برای تدریس تقارن در کتاب ریاضی
ج) ایجاد ارتباط بیشتر و خرق عادت برای جلب‌توجه فراگیرندگان
د) گفتگو در ارتباط با خلاقیت در نگارش درس انشا
این نظرسنجی در میان شرکت‌کنندگان در وبینار صورت گرفت که بیشترین انتخاب گزینه‌ٔ (ب) توسط شرکت‌کنندگان بود و اما نظر شما چیست؟ آیا این انتخاب درست است یا خیر؟
سناریوی دوم:
معلم برای تیتراژ کلاس کلیپی ساخته است که در آن خود معلم همراه با فردی که یک روپوش آزمایشگاه بر تن دارد؛ برای چند ثانیه در مقابل دوربین قرار می‌گیرند و توضیحاتی ارائه می‌کنند. اما آیا می‌توانید موضوع کلاس را حدس بزنید؟
الف) گفتگو در ارتباط با یک موضوع بهداشتی یا پزشکی
ب) جلب‌توجه فراگیران برای موضوع آراستگی و ظاهر مناسب
ج) ایجاد ارتباط بیشتر و خلق عادت برای جلب‌توجه فراگیرندگان
د) معرفی شناساگر اسید و باز
اما نظر بیشتر شرکت‌کنندگان برای این سناریو گزینه (د) بود. نظر شما چیست؟ آیا موافق این گزینه هستید؟
سناریوی سوم:
برای یک کارگاه آموزشی معلمان، در بعدازظهر یک روز گرم، مجری کارگاه ابتدا به هر یک از گروه‌های شرکت‌‌کننده یک بطری نوشابه می‌دهد تا بین هم تقسیم کنند و نوشابه را بخورند تا بطری خالی شود.بعدازاین اتفاق به نظر شما موضوع کلاس چه چیزی می‌تواند باشد؟
الف) گفتگو در ارتباط با مضرات نوشابه
ب) جلب‌توجه فراگیرندگان به مجری
ج) توضیح در مورد روش اندازه‌گیری حجم مایعات و گاز‌‌‌‌‌ها
د) معرفی یک الگوی تدریس همراه با یک موضوع درسی
در این قسمت هم بیشترین انتخاب مربوط به گزینه ج بود. نظر شما چیست؟ آیا این انتخاب درست است یا خیر؟
اما همه این‌ها شروعی برای موضوع اصلی ما؛ یعنی کلاس انفجاری بودند. جناب دکتر نوری در قسمت بعدی به معرفی کتابی مرتبط با کلاس انفجاری پرداختند: کتاب (tnt teaching) اثر رندی موبرگ ۱۹۵۹ / که ترجمه و چاپ اول آن با عنوان روش‌های انفجاری تدریس، توسط پرویز امینی انجام شد و چاپ ششم آن توسط انتشارات مدرسه چاپ شد.
در ادامه بخش‌های مهمی از این کتاب را با هم میبینیم:
- انتقال مفاهیم و موضوعات درسی با استفاده از روش‌های جدید مانند پرتاب پیام بچه‌ها روی موشک‌های کاغذی و …
- .روش‌های ابتکاری برانگیختن حواس پنج‌گانه مانند معرفی موضوع درس در تاریکی با استفاده از چراغ‌قوه و ….
- استفاده از ابزار‌های آموزشی سمعی و بصری مانند؛ صفحه‌آرایی هنرهای زبانی و خلاقیت در تصحیح اوراق امتحانی و …
در ادامه جناب دکتر نوری گفتند: درگیری تمامی حس‌های پنج‌گانه دانش‌آموزان تأثیر بسزایی در ترکاندن کلاس دارد و این باعث ترکاندن دنیای جهل و رسیدن به دنیای فهم می‌شود. ایشان نکتهٔ کلیدی وبینار را تاکید بر نوشتن معلمان دانستند که بسیار در مبانی دینی هم مورد تاکید قرار گرفته و اشاره‌ای به آیه «ن و القلم و ما یسطرون» هم داشتند.
در ادامه؛ به مقدمه کتاب «روش‌های تدریس انفجاری» اشاره کردند که در آن یادی از مرحوم نیّرزاده و برنامه معروف آن با نام (طرحی نو دراندازیم) شده بود و از ابتکارات و کار‌های خلاقانه ایشان قدردانی کردند.
ایشان یازده مورد از توصیه‌های نویسنده کتاب روش‌های انفجاری تدریس را برشمردند و توضیحاتی برای هرکدام و نحوهٔ اجرای آن‌ها دادند که در ادامه چند مورد از این توصیه‌ها را میبینیم:
- چیرگی در اجرا
- توجه به نیاز‌های دانش‌آموزان
- آزادی در اصلاح ایده‌ها
- قید و بند‌های خودتان را کنار بگذارید
در ادامه دکتر نوری هدف تدریس انفجاری را با ارائه چند گزینه و بررسی آن‌ها پیش بردند. سپس ایشان با معرفی سایت نورمگز (بزرگ‌ترین بانـک مقــالات علـوم اسـلامی و انســانی) مقاله‌های مرتبط با انگیزش و پیشرفت تحصیلی را نام بردند و گفتند از سال ۹۵ تاکنون ۲۳۷ عنوان مقاله در این زمینه وجود دارد. از جمله؛ نظریه انتخاب و رفتاردرمانی عقلانی هیجانی – اخلاق حرفه‌ای معلمان – نیاز‌های بنیادین آموزشی – راهبردهای فراشناختی – یادگیری مشارکتی و…
ایشان همچنین مدل(arcs-v) آرکس جان کلر را بررسی کردند و به نشست اختصاصی که با حضور جان کلر در تاریخ ۲ تیر‌ماه ۱۴۰۰ برگزار شد اشاره کردند. (شما هم می‌توانید با جستجوی این عنوان (نشستی با جان کلر: ذهن زیبای پشت مدل انگیزشی ARCS) در آپارات به این ویدیو دسترسی داشته باشید و پس از آن گفتند: طبق این مدل، اولین مسئله «توجه» است که اگر مانند معلم یک جوراب به پا مرتبط باشد و باعث درگیرشدن فکر فراگیران و ایجاد تمایل و پژوهش شود و باعث مطالعه شود، قابل‌قبول است و در مرحله‌ٔ بعد توجه، باید تغییری در مدل یادگیری ایجاد کند، به‌طوری‌که ادامه یادگیری مداوم باشد.دومین مسئله این مدل، مرتبط بودن است بدین نحو که اگر فعالیتی در نظر گرفته شده باشد، باید مرتبط با‌هدف یادگیری در کلاس باشد.
در وبینار هفتم سرآمدشو که قسمت دوم کلاس انفجاری است سایر روش‌های جذاب و مثال‌ها و مدل‌های مختلف برای کلاس انفجاری بررسی خواهد شد.همچنین جناب دکتر نوری در وبینار کلاس انفجاری ۲ قرار است پیشنهادی مطرح کنند که ممکن است به همکاری معلمان شرکت کننده در وبینار ختم شود.منتظر وبینار بعدی ما باشید.
